0-2 jaar: nog geen begrip over (ernst van de) ziekte
De kinderen hebben nog geen begrip over (de ernst van de) ziekte, ze hebben behoefte aan een stabiele relatie, kunnen snel nieuwe hechting aangaan met een nieuwe (tijdelijke) verzorger. Op deze leeftijd hebben ze extra veel last van spanningen in het gezin. Het is belangrijk dat er een stabiele andere verzorger is. Kinderen merken dan eigenlijk niet zoveel van het ziek-zijn. Hooguit voelen ze de spanning die er is in huis. En dat uit zich vaak in ander gedrag van het kindje.
2 – 5 jaar: ziekte wordt gezien als tijdelijk
De ziekte wordt gezien als tijdelijk: zo, nou is papa wel weer beter / veel kusjes geven dan wordt ze wel weer beter (magisch denken – sprookjes). De gedachte dat het kind er wel voor kan zorgen dat mama niet doodgaat. Soms zeggen we dat ook: “als jij nou heel lief bent, dan helpt dat voor mama”. Nee het helpt niet, het is niet zo dat mama ervan beter wordt, het is hooguit zo dat mama dan minder last heeft van wat er in huis gebeurt. Kinderen kunnen dit soort teksten heel letterlijk nemen en dan later er veel last van hebben dat ze niet ‘lief genoeg’ geweest zijn.
6 – 12 jaar: meer begrip: willen alles weten van de ziekte
Ze gaan steeds meer begrijpen en willen alles weten van de ziekte. Ze zien dat de ziekte zeer ernstig is. Dit is ook de leeftijd van de angsten en fobieën. Ze kunnen enorm fantaseren. Ze weten al heel veel maar nog lang niet genoeg om een goed beeld te hebben bij de ziekte en de gevolgen ervan. Belangrijk is om alles zo goed mogelijk uit te leggen: fantasie is erger dan de werkelijkheid!
12 – 18 jaar: denken na over de zin van het leven, op zoek naar eigen identiteit
Ze denken na over de zin van het leven, op zoek naar eigen identiteit: uitgesteld verdriet. Het is moeilijk je los te maken van een ouder die ziek is. Als kind ben je ook bezorgd om de zieke ouder, maar je wil er maar liever niets van weten. Je kunt er helemaal niet over nadenken wat het betekent dat je ouder zo ziek is. Jongeren willen graag een leuk leven. Lekker uitgaan, niet anders zijn dan anderen. Dat maakt het extra lastig om bezig te zijn met je zieke ouder. Ze willen geen medelijden en dat maakt het extra lastig voor ze om te praten over het ziekteproces.
—
Voor een overzicht van boeken over kinderen in rouw door de dood of ziekte, verwijzen wij naar de site van Carine Kappeyne van de Coppello in Haarlem: http://www.praktijkvoorverlieshaarlem.nl/boeken