Kinderen blijven altijd geloven in de goede afloop! Hoe goed je het kind ook voorbereidt, als het overlijden plaatsvindt is het kind toch verbaasd. Dit geldt zeker voor hele kleine kinderen maar zelfs bij adolescenten komt dit voor. Degene die (mogelijk) gaat sterven is er waarschijnlijk al het hele leven van het kind en het is niet goed voor te stellen wat het gaat betekenen dat die persoon er niet meer is. En daarnaast kunnen kinderen ook blijven hopen op een wonder, tot op de laatste dag. Dat maakt euthanasie ook soms lastig voor kinderen om te accepteren, ze kunnen dan denken dat er misschien toch net nog een medicijn zou kunnen komen.
- Wees eerlijk: dit kan heel moeilijk zijn omdat er soms geen fijne dingen te melden zijn, maar het is nog altijd beter om eerlijk te zijn dan er omheen te draaien. Het kind voelt waarschijnlijk dat er iets is wat je niet vertelt en op die manier raakt zijn vertrouwen beschaamd.
- Creëer betrokkenheid: laat het kind helpen, kies daarbij voor kind-taakjes en vraag of het kind het prettig vindt om te doen.
- Laat je eigen emoties zien: goed voorbeeld doet goed volgen, als je open bent over je emoties kan je kind dat ook zijn. Als je duidelijk maakt dat jij voor jezelf kunt zorgen (of dat iemand anders dat doet) dan betekent open zijn over je emoties niet dat je je kind belast met je emoties
- Herhaal de boodschap: kinderen kunnen al gauw denken dat het weer ‘over’ is. Dat betekent dat je soms meerdere keren dezelfde boodschap moet herhalen
- Check of de boodschap is begrepen : vraag het kind je te vertellen wat jij hem net hebt verteld
- Geef feiten zo concreet mogelijk weer: zeg hoe het is. “De dokter kan niets meer voor papa doen” betekent nog lang niet (voor een kind) dat papa dood zal gaan. Of “Papa wordt niet meer beter” betekent voor een kind dat papa voor altijd ziek blijft, terwijl je eigenlijk iets anders wilt zeggen.
- Hou een open communicatie: als je zelf open en eerlijk bent laat je aan je kind zien dat hij dat ook kan zijn.
- Geef gelegenheid om afscheid kunnen nemen: kinderen hebben recht op afscheid nemen. Dat betekent dat je ruim van te voren duidelijk mag zijn in het verdere verloop van de ziekte, zodat het kind op zijn manier afscheid kan (gaan) nemen. Misschien wil het kind nog met papa naar een voetbalwedstrijd. Als je te lang wacht met te vertellen dat papa doodgaat, kan het kind misschien niet meer met hem naar een voetbalwedstrijd.
- Besef ook dat het kind er af en toe “even niet” aan wil denken
- Geef ruimte voor uitingen van boosheid: iedereen heeft recht op zijn gevoelens, ook boosheid. Boosheid is moeilijk te accepteren en dat willen we ook liever niet. Maar als een kind niet boos mag zijn, dan kan die booscheid van binnen een eigen leven gaan leiden.
- Betrek het kind bij de begrafenis, evt. met extra begeleiding: het is goed kinderen mee te nemen naar de uitvaart, hoe jong ze ook zijn. Als je niet zeker weet of je kind rustig zal blijven, neem dan iemand mee die met hem naar buiten kan lopen als dat nodig is.
- Confronteer nu al met wat “dood” is, dood vogeltje, dode blaadjes, dode vis etc. Kinderen op een ‘simpele’ manier voorbereiden op wat dood is. Hoe ouder je kind is, hoe meer ervaringen hij al heeft met de dood, maar hele jonge kinderen hebben geen idee wat dood-zijn eigenlijk is.
- Lees boeken met het kind die gaan over ziek zijn, over de behandeling, over gevoelens. Er zijn heel veel boeken
- Kind weet misschien meer dan wij denken: wij kunnen nog wel eens denken dat een kind niets doorheeft, maar dat is niet zo. Kinderen weten vaak heel veel, ze pikken veel dingen op. En door ze niet mee te nemen met wat er gebeurt, kan dat betekenen dat de informatie die ze zelf ‘bedenken’ een eigen leven gaat leiden.
- Reik kinderen de hand in het kunnen uiten van gevoelens, ook naar de zieke toe: help het kind te vertellen wat de zieke voor hem betekent en betekend heeft, zeker als iemand komt te overlijden is het fijn als het kind terug kan kijken en kan bedenken dat opa in ieder geval heeft gehoord dat hij heel veel van opa hield.
—
Voor een overzicht van boeken over kinderen in rouw door de dood of ziekte, verwijzen wij naar de site van Carine Kappeyne van de Coppello in Haarlem: http://www.praktijkvoorverlieshaarlem.nl/boeken