De basis van cognitieve gedragstherapie is dat ons disfunctioneel gedrag (bijvoorbeeld vermijdingsgedrag of agressie) wordt veroorzaakt door irrationele gedachten (cognities). Door die gedachten te onderzoeken en uit te dagen, kunnen er andere gedachten voor in de plaats komen. Die andere gedachten kunnen weer tot ander gedrag leiden.
Cognitieve gedragstherapie (CGT) is voortgekomen uit gedragstherapie en cognitieve therapie. Bij gedragstherapie ligt de nadruk op het veranderen van gedragspatronen die psychische en emotionele problemen in stand houden. Bij cognitieve therapie ligt de nadruk op het veranderen van je manier van denken en interpreteren. Een CGT behandeling is meestal kortdurend en klacht- of probleemgericht.